Δρ. Νίκος Παναγιωτίδης: Επικεφαλής ΓΕΩΠΑΜΕ

 

Το ζήτημα του Φυσικού Αερίου και η διασύνδεση του με την υπόθεση της Κύπρου, έτσι ώστε να καταστεί ο κύριος άξονας υψηλής στρατηγικής της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) είναι ομολογουμένως ένα πολύπλοκο και πολυδιάστατο ζήτημα.

Αυτό συμβαίνει διότι υπεισέρχονται στην όλη υπόθεση πάρα πολλές παράμετροι οι οποίες πρέπει να σταθμιστούν με ιδιαίτερη προσοχή με στόχο την επίτευξη της καλύτερης δυνατής επιλογής. Παραδείγματος χάριν είναι θέμα καθαρά οικονομικό αφού πρέπει να βρεθούν οι καλύτερες αγορές με σκοπό την μεγιστοποίηση του κέρδους.

Την ίδια ώρα, έχει και μια τεχνική πτυχή αφού πρέπει να επιλεγεί η καλυτερη μέθοδος παροχής του φυσικού αερίου στους ενδιαφερόμενους αγοραστές (αγωγός- ή τερματικο ή και συνδυασμός των δύο), αλλά και πολιτικό αφού οι προαναφερθείσες παράμετροι αλληλοσυνδέονται με την πολιτικη πτυχή του κυπριακού προβλήματος.

Τέλος, το ζήτημα είναι εξόχως στρατηγικό αφού η ενέργεια μπορεί να αποτελέσει εργαλείο εξωτερικής πολιτικής τόσο για μικρά και αδύνατα κράτη όπως η Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και εργαλείο μεγιστοποίησης της διεθνούς επιρροής Μεγάλων Δυνάμεων.

Ποιές είναι όμως οι επιλογές που έχει η Κυπριακή Δημοκρατία και ποια από αυτές εξυπηρετεί τα συμφερόντα της; α) Δημιουργία χερσαίου τερματικού β) Διοχέτευση του φυσικού αερίου στην Τουρκία και από εκεί σε αγορές χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. γ) Διοχέτευση ολου του κυπριακού φυσικού αερίου στην τουρκική αγορά και δ) Διοχέτευση του του φυσικού αερίου μέσω αγωγού προς την Κρήτη, στη συνέχεια στη Στερεά Ελλάδα και απο εκεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (αγωγός East Med) .

Το χερσαίο τερματικό είναι η πιο δαπανηρή επιλογή λόγω του μεγάλου κόστους κατασκευής του. Ωστόσο, αυτό μπορεί δυνητικά να αντισταθμιστεί από την προσβασιμότητα που θα έχει το κυπριακό αέριο σε ένα μεγάλο εύρος αγορών, πέραν των ευρωπαϊκών όπως αυτές της ΝΑ Ασίας και της Ιαπωνίας. Με άλλα λόγια το τερματικό δίδει τη δυνατότητα η κυπριακή κυβέρνηση να μπορεί να επιλέξει τις πιο συμφέρουσες επιλογές.

Η διοχέτευση του κυπριακού φυσικικού αερίου μέσω αγωγού προς την Τουρκία δεν φαίνεται να είναι ορθή επιλογή- ακόμη και μετά από ενδεχόμενη επίλυση του κυπριακού προβλήματος- παρά το μικρό κόστος κατασκευής του αγωγού, διότι εγκλωβίζει την Κυπριακή Δημοκρατία σε μια μόνο αγορά. Σύμφωνα με ειδικούς σε τεχνικά ζητήματα, όσο ελκυστική και να είναι αυτή η αγορά, το να έχεις μια επιλογή μόνο σε καθιστά ευάλωτο σε εν δυνάμει ανταγωνιστές που μπορεί να προσφέρουν καλυτερες τιμές με αποτέλεσμα να μειωθεί το περιθώριο κέρδους. Σε κάθε περίπτωση, στο παρόν χρονικό διάστημα το σενάριο αυτό καθίσταται ιδιαίτερα απαγορευτικό λόγω του πολιτικού προβλήματος της Κύπρου, αφού η ΚΔ θα εγκλωβίσει τη ενεργειακή της στρατηγική στα καπρίτρια μιας περιφερειακής δύναμης με μεγαλοϊδεατική ατζέντα όσον αφορά την εξωτερική της πολιτική (βλ. Δόγμα Νταβούτογλου).

Οσον αφορά την άλλη επιλογή, να αποτελέσει η Τουρκία διαμετακομιστικό σταθμό μεταφοράς του κυπριακού αερίου προς άλλες χώρες της Ευρώπης, πρέπει κάποιος να λάβει υπόψη και τα τέλη που θα πρέπει να πληρωνει η Κύπρος στον ή στους διαμετακομιστές.

Τέλος, η διοχέτευση του φυσικού αερίου προς την Ελλάδα και απο εκεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ισως να κοστίσει λιγότερο από την κατασκευή ενός χερσαίου τερματικου. Ωστόσο, πρέπει να εξεταστεί αν αυτό αντισταθμίζεται από τα δυνητικά έσοδα. Πάντως, η κυπριακή κυβέρνηση επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία ότι εμμένει στη υλοποίηση του χερσαίου τερματικού.

Oι γεωτρήσεις στο τεμάχιο 12 κατέδειξαν ότι οι υπάρχουσες ποσότητες δεν επαρκούν για το όριο των 6 tcf που απαιτουνται την ανέργερση ενός βιώσιμου τερματικού. Η προσοχή όλων πλέον στρέφεται προς τις γεωτρήσεις που θα διενεργήσουν αυτό το διάστημα η ΕΝΙ – ΚΟGAS στα τεμάχια 2,3 και 9, οι οποίες μπορεί να αποτελέσουν τελικά τη σωσίβια λέμβο για τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της ΚΔ μετά και την δυστοκία που παρατηρείται από πλευράς Noble- Delek του για την συμμετοχή τους στην κατασκευή χερσαίου τερματικού.

Τέλος, οι αποφάσεις που θα λάβει το Ισραήλ για ενδεχόμενη συνεργασία με την Κύπρο κρίνονται σημαντικές. Ωστόσο, έχουμε την εντύπωση ότι το εβραϊκό κράτους τηρεί σιγή ιχθύος ως προς το προκείμενο για τους δικούς του λόγους.

 

Φυσικό Αέριο και Υψηλή Στρατηγική

 

Αρα λοιπόν, η ΚΔ πρέπει κατά την διαμόρφωση της υψηλής της στρατηγικής να καταστήσει το θεμα του φυσικού αερίου κομβικό σε οποιοδήποτε σχεδιασμό της. Με άλλα λόγια, αν Υψηλή Στρατηγική (Grand Strategy) είναι η χρησιμοποίηση όλων των διαδέσιμων μέσων ενός κράτους (στρατιωτικά, διπλωματικά, οικονομικά κλπ) για την επίτευξη πολιτικών αντικειμενικών σκοπων του ενόψει πραγματικής ή δυνητικής σύγκρουσης, το θέμα του φυσικού αερίου πρέπει να καταστεί ο κυριότερος άξονας αυτής της στρατηγικής.

Η υψηλή στρατηγική έχει πέντε βασικές διαστάσεις: 1) Στρατιωτική στρατηγική, 2) Οικονομική διάσταση 3) Εσωτερική πολιτική 4) Διεθνής νομιμοποίηση 5) Διπλωματία.

Οι διαστάσεις αυτές πρέπει να παρουσιάζουν τη μέγιστη δυνατή εσωτερική συνοχή και όχι να αλληλοϋπονομεύνται με κύριο γνώμονα την καλύτερη απόδοση οσον αφορά τον επιδιωκόμενο στόχο.

Θεωρούμε ότι η ανεύρεση υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ ισχυροποιεί όλες τις συνιστώσες της στρατηγικής.

Το φυσικό αέριο δημιουργεί προϋποθέσεις ισχυροποίησης των αποτρεπτικών δυνατοτήτων της ΚΔ καθώς ήδη εχουν εμπλακεί ισχυρές δυνάμεις στις γεωτρήσεις οι οποίες δεν θα ήθελαν μια κρίση να διαταράξει τους ενεργειακούς τους σχεδιασμούς. Οσον αφορά την οικονομικη διάσταση είναι αυτονόητο ότι σε περιόδο κρίσης τα ενδεχόμενα έσοδα από το φυσικό αέριο αποτελούν σανίδα σωτηρια για τα δημοσια οικονομικα της ΚΔ. Επιπρόσθετα, τα κυπριακά κοιτάσματα έχουν ήδη αποτελέσει το εφαλτήριο για τη δημιουργία συμμαχίων μεταξύ της ΚΔ και άλλων κρατών, είτε αυτά είναι μεγάλες δυνάμεις ή περιφερειακες δυνάμεις όπως το ισραήλ.

Τέλος, οι ενεργειακοι σχεδιασμοι της ΚΔ απολαμβάνουν ισχυρής διεθνούς νομιμοποίησης από ισχυρές χώρες όπως οι ΗΠΑ, αλλά και άλλες ευρωπαϊκες χώρες προσφέροντας ένα πολυ σημαντικό έρεισμα στην όλη προσπάθεια μας.

 

 

Στρατηγικοί Σχεδιασμοί Μεγάλων Δυνάμεων και Φυσικό Αέριο

 

Ακριβώς αυτές τις κινήσεις και τους σχεδιασμους των ισχυρών χωρών πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη η ΚΔ.

Η Ρωσία έχει ηγεμονική θέση στο τομέα του φυσικού αερίου αφου κατέχει τα μεγαλύτερα αποθεματα φυσικού αερίου σε παγκόσμιο επίπεδο (45 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα). Πάνω από το 60 τοις εκατο του ρωσικού φυσικού αερίου καταλήγει σε χώρες της Ευρωπαϊκης Ενωσης. Οπως κατέδειξε η παρούσα ουκρανική κριση, αλλά και οι ρωσο-ουκρανικές κρίσεις του 2006 και 2009, η υπερβολική εξάρτηση από μια χώρα μπορεί να διαταραξει την ενεργειακή ασφάλειας όλης της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Η Μόσχα χρησιμοποιεί τα μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου που διαθέτει ως όπλο για εξυπηρέτηση συγκεκριμένων γεωπολιτικών προτεραιοτήτων. Η Ευρωπαϊκη Ενωση έχει θέσει ως στόχο την απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ακρίβως γύρω από αυτό τον άξονα πρέπει να περιστραφούν οι σχεδιασμοί της ΚΔ και με αυτό τον τρόπο ίσως επέλθουν τα ποθούμενα αποτελέσματα για την επίλυση του κυπριακού. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ενέργειες της Λευκωσίας δεν σημαίνει ότι θα είναι αντιθετικές με τη Ρωσία και τα ρωσικά συμφέροντα. Τουντάντίον μπορεί να χαρακτηριζόνται από αμοιβαία συνεργασία.

Συμπερασματικά, το θέμα του φυσικού αερίου είναι ενα πολυπαραγοντικό μοντέλο και ως γνωστόν όσο πιο πολλοί παράγοντες υπεισέρχονται σε ένα πρόβλημα, η λύση του καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη. Γι’αυτό λοιπόν, οι χειρισμοί της ΚΔ πρέπει να είναι απόλυτα ορθολογικοί σταθμίζοντας τα ενδεχόμενα οφέλη έναντι των όποιων δυνητικών κινδύνων με σκόπο την κάμψη της τουρκικής αδιαλλαξίας και την επίλυση του κυπριακού.