Δρ. Νίκος Παναγιωτίδης: Επικεφαλής ΓΕΩΠΑΜΕ

 

Μπορεί κάποιος να αντικρίσει το Κυπριακό Πρόβλημα μέσα από δυο αφηγηματικές οπτικές, δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες, οι οποίες ωστόσο συναντώνται. Η πρώτη αφορά την καθαρά διεθνοπολιτική οπτική του προβλήματος, ως δηλαδή ενός ζητήματος που αφορούσε την αξίωση των Ελληνοκυπρίων για αυτοδιάθεση-ένωση, η οποία ωστόσο υπονομεύθηκε από τις τρικλοποδιές των Βρετανών αποικιοκρατών. Η αποικιακή δύναμη τη δεκαετία του 1950 αξιοποίησε την τουρκοκυπριακή αξίωση για χωριστή αυτοδιάθεση φρενάροντας τις επιθυμίες της ελληνοκυπριακής πλειοψηφίας. Ακολούθως, η αποτυχία της εδραίωσης του κυπριακού κράτους ως κοινή εστία των δυο κοινοτήτων με την τραγική κατάληξη το 1974 ένεκα λαθών, παραλείψεων, εγκληματική δράση παράνομων μη κρατικών δρώντων από το 1970, εμπλοκή ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της ΚΔ κλπ.

Η δεύτερη οπτική γωνία αφορά καθαρά το επίπεδο της υψηλής στρατηγικής. Στο εσωτερικό της ελληνοκυπριακής κοινότητας –εκτός από περιθωριακές μειοψηφίες που ενδεχόμενα οραματίζονται ακόμη την Ένωση με την Ελλάδα- οι υπόλοιποι μεταβιβάζουν πίστη και νομιμοφροσύνη στην οντότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεν ισχύει το ίδιο για την Τουρκοκυπριακή κοινότητα, η οποία ανεξαρτήτως των απόψεων κάποιων Τουρκοκύπριων πολιτικών είναι χειραγωγούμενη από την Άγκυρα.

Η αξίωση για «λύση δυο κρατών» που εκφράζεται από τον ηγέτη των ΤΚ δεν είναι διόλου τυχαία. Αποτελεί στην ουσία την πεμπτουσία της υψηλής στρατηγικής της Τουρκίας από την δεκαετία του 1950 που εκφράστηκε με τις εκθέσεις Νιχάτ Ερήμ το 1956, με την ίδρυση της Βολκάν και της ΤΜΤ. Τον Φεβρουάριο του 1959 το εκρεμμές του Κυπριακού προβλήματος σταθεροποιήθηκε σε φάση διακοινοτικής ισορροπίας λόγω της Ζυριχικής φόρμουλας για μια ανεξάρτητη Κύπρο.

Η αποτυχία ωστόσο του εγχειρήματος έφερε στο προσκήνιο εκ νέου την λανθάνουσα αξίωση των Τουρκοκυπρίων για τη διχοτόμηση. Το νέο πολιτικό προσκήνιο τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό ωθεί τον παρατηρητή του Κυπριακού στο εξής ερώτημα: Θα πετύχει άραγε η Τουρκία τον στόχο τους για θεσμοποίηση της διχοτόμησης; Θα αποκτήσουν οι ΤΚ εμπορικές και πολιτικές σχέσεις με τον έξω κόσμο τύπου Ταϊβάν; Θα ενσωματωθούν κάποτε στο τουρκικό κράτος;
Το αν αυτό δεν θα γίνει σύντομα, αλλά ύστερα από 30-40 χρόνια δεν έχει καμία σημασία. θα αποτελεί, όμως, μια τουρκική στρατηγική νίκη που θα σηματοδοτεί μια ελληνική τεραστίας ολκής στρατηγική ήττα εφάμιλλη της μικρασιατικής καταστροφής. Η Τουρκία σηκώνει μανίκια και προετοιμάζεται επιμελώς από τώρα τις για εκπλήρωση ενός πάγιου στρατηγικού στόχου.

Διχοτόμηση: Μια πορεία χωρίς ανακοπή;

Ας θυμηθούμε λίγο την πορεία των τουρκοκυπριακών αιτημάτων για αυτό το στόχο. Άρχισε το 1967 ως «Ανεξάρτητη Τουρκοκυπριακή Διοίκηση», επεκτάθηκε τον Φεβρουάριο του 1975 ως «Ομόσπονδο Τουρκοκυπριακό Κράτος», ενώ τον Απρίλιο του 1975 ο τότε Τουρκοκύπριος διαπραγματευτής Ραούφ Ντεκτάς κατά τον πρώτο γύρο των συνομιλιών της Βιέννης αξίωσε την πολιτική ισότητα των δύο κοινοτήτων, ξεκαθαρίζοντας ότι με τον όρο αυτό εννοεί «κυριαρχία» για την τουρκική πλευρά. Σημείο σταθμός φυσικά για την αποσχιστική οντότητα είναι η ανακήρυξη του ψευδοκράτους τον Νοέμβριο του 1983.

Αργότερα τον Οκτώβριο του 1991 το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθέτησε το ψήφισμα 716, όπου στην παράγραφο 4 σημειώνει ότι το εκτελεστικό σώμα του διεθνούς οργανισμού προκρίνει ότι η «θέση του για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος βασίζεται σε ένα κυπριακό κράτος αποτελούμενο από δύο πολιτικά ισότιμες κοινότητες.»
Στο λεκτικό του ψηφίσματος υπήρχε μια ουρά η οποία διευκρίνιζε τον όρο «πολιτικά ισότιμες κοινότητες» οι οποίες καθορίζονται από την 11η παράγραφο της έκθεσης του Γενικού Γραμματέα της 8ης Μαρτίου 1990. Στην προαναφερόμενη παράγραφο ορίζεται ρητά ότι πολιτική ισότητα δεν σημαίνει ίση αριθμητική συμμετοχή σε όλα τα ομοσπονδιακά κυβερνητικά όργανα.

Ωστόσο, από την τουρκοκυπριακή ηγεσία υπάρχει αξίωση για μια θετική ψήφο σε όλα τα όργανα της ομοσπονδίας, όπου δεν θα υπάρχει αριθμητική ισότητα (αφορά το 6ο σημείο πλαισίου Γκουτέρες)
Τώρα πλέον η Άγκυρα δια του Ερσίν Τατάρ θέτει ευθέως στο τραπέζι τη λύση των δυο κρατών.
Η ελληνοκυπριακή πλευρά πάει στις συνομιλίες της Γενεύης με πολύ κακούς οιωνούς. Μετά την αποτυχία του Κραν Μοντανά τον Ιούνιο του 2017 και την εμμονή της Τουρκίας σε διαιώνιση του εγγυητικού ρόλου της επί της Κύπρου και την διατήρηση στρατού στον νησί, μια νέα διάσκεψη για την Κύπρο βρίσκεται μπροστά μας. Θα αποτελέσει βαρόμετρο για την όλη πορεία του Κυπριακού. Οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι καθώς επιχειρείται αλλαγή της βάσης των συνομιλιών.

Το εσωτερικό μέτωπο

Ας εστιάσουμε λίγο στην ελληνοκυπριακή πλευρά, όπου θεωρούμε πως το μέγιστο σημείο τρωτότητας είναι η έλλειψη μιας πανεθνικής υψηλής στρατηγικής αντιμετώπισης του τουρκικού επεκτατισμού και κατά συνέπεια δημιουργίας εκείνων των συνθηκών για απελευθέρωση της Κύπρου από τον τουρκικό στρατό.
Δεν πρόκειται εδώ για θέμα εσωτερικής τάξης ή οικονομικής πολιτικής όπου το κάθε κόμμα μπορεί να έχει ελεύθερα τις θέσεις του, το προεκλογικό του πρόγραμμα και συνεπώς θα υπάρξουν οι ανάλογες συμμαχίες στη Βουλή ή υπάρχει ακόμη και η δυνατότητα προσφυγής στις κάλπες για την προσήκουσα πολιτική νομιμοποίηση. Πρόκειται για θέμα εθνικό που άπτεται της εθνικής του επιβίωσης.

Η πανσπερμία απόψεων στο εσωτερικό, οι ιδέες περί χαλαρής- αποκεντρωμένης ομοσπονδίας, το αλαλούμ για το αν επέμεινε η Τουρκία για εγγυήσεις ή όχι στις εγγυήσεις στο Κραν Μοντανά δεν βοηθούν. Δεν μπορούν να αντιπαρατεθούν στην ενιαία και συνεκτική υψηλή στρατηγική η οποία έχει συγκριμένους στόχους του οποίους διασυνδέει με τα μέσα που έχει μεθοδεύοντας το στόχο που έχει που δεν είναι άλλος από τη διχοτόμηση.
Είναι γεγονός αναντίλεκτο πως η ιδέα για αποκεντρωμένη ομοσπονδία αντιστρατεύεται τις πάγιες θέσεις της δικής μας πλευράς για ισχυρή κεντρική κυβέρνηση και ισχυρό λειτουργικό ομοσπονδιακό κράτος που δεν θα μπορεί να καταρρεύσει με την πρώτη δυσκολία.

Δεν αμφισβητούνται οι καλές προθέσεις της πρότασης αυτής, αλλά είναι αμφίβολο ότι η Τουρκοκυπριακή πλευρά θα αποδεχτεί να εγκαταλείψει την θέση για μια θετική ψήφο σε όλα τα κυβερνητικά όργανα έναντι της αποκέντρωσης.
Επιπλέον κινδυνεύουμε να εγκλωβιστούμε σε αυτή την θέση που ανά πάσα στιγμή μπορεί να γυρίσει μπούμεραγκ εναντίον μας αφού η Άγκυρα και ο Τατάρ μπορεί να επιχειρήσουν να την χρησιμοποιήσουν για να προαγάγουν την λύση των δύο κρατών.
Ο δρόμος είναι μακρύς και ανηφορικός.

Λύση: ομοσπονδία, status-quo ή διχοτόμηση;

Αν ανατρέξει κάποιος στα εγχειρίδια πολιτικής επιστήμης και στις θεωρίες για τον ομοσπονδισμό θα διαπιστώσει ότι η λύση της ομοσπονδίας ως συστήματος πολιτειακής οργάνωσης προτείνεται ως μέσο θεραπείας κάποιων προβλημάτων και όχι δημιουργίας νέων.

Με αυτό το σκεπτικό κατά νουν αποδέχθηκε τη λύση αυτή ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, υποστηριζόμενος από τον Γλαύκο Κληρίδη, τον Τάσσο Παπαδόπουλο και όσους ήταν αναμεμιγμένοι με το όλο ζήτημα τον επίμαχο χρόνο.
Δεν είναι ώρα για συνθήματα, μισόλογα και αοριστολογίες. Η ΔΔΟ-μετουσιωμένη σε συγκεκριμένη λύση και παραμέτρους- θα βελτιώσει το status-quo ή θα το χειροτερέψει; Αυτό είναι το μείζον ερώτημα. Υπάρχει εναλλακτική; Ποια είναι; Ποιο θα είναι το πολιτικό μέλλον της Κύπρου 40 με 50 χρόνια μετά; Θα είναι καλύτερα ή χειρότερα;
Υπάρχει αντιπρόταση και ποια είναι; Ο λαός πρέπει να γνωρίζει με σαφήνεια όλα αυτά τα δεδομένα για να μπορεί να λάβει τις δικές του αποφάσεις.

Ένα είναι το σίγουρο. Το status –quo στα κατεχόμενα μεταβάλλεται αδιάκοπα. Πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό και ρευστό μοντέλο με πολλές διασυνδεόμενες μεταβλητές τις τελευταίες 5 δεκαετίες (εποικισμός-δημογραφική αλλοίωση, στρατικοποίηση, έρπουσα προσάρτηση κλπ). Όλα θα κριθούν επί συγκεκριμένων προτάσεων-σχεδίου αν αυτό ποτέ υπάρξει. Αν αυτό κριθεί ζημιογόνο για τον κυπριακό ελληνισμό τότε πρέπει να απορριφθεί.
Ωστόσο, η αλλαγή πορείας από το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης πρέπει να γίνει στη βάση ατράνταχτων και αδιάσειστων αποδείξεων και όχι επιπόλαιων προσεγγίσεων, δεδομένων των όσων έχουμε αναφέρει.

Καταληκτικά, εκτός από το ακανθώδες ζήτημα της ασφάλειας-εγγυήσεων και τα θέματα εσωτερικής λειτουργίας του κράτους (θετική ψήφος, εκ περιτροπής προεδρία, μηχανισμός αδιεξόδων κλπ) υπάρχουν επίσης ζητήματα των οποίων η επίλυση μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα δύσκολη, όπως το λεγόμενο ζήτημα της μετεξέλιξης της ΚΔ. Όπως και να ‘χει, τα δύσκολα είναι μπροστά μας.