Μιχάλης Κοντός : Διεθνολόγος, Διευθυντής Κέντρου Επιστημονικού Διαλόγου και Έρευνας

 

1) Πρόκειται για μια προϋπολογισμένη κρίση η οποία μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο της παραδοσιακής θεωρίας των παιγνίων: Η Τουρκία γνώριζε εκ των προτέρων ότι η ΚΔ θα προχωρούσε στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της σε συνεργασία με ξένες εταιρείες. Ταυτόχρονα, η ΚΔ γνώριζε εκ των προτέρων ότι η Τουρκία θα αντιδρούσε δυναμικά, κυρίως όταν θα ξεκινούσαν οι εργασίες στο ελπιδοφόρο οικόπεδο 9. Οι ενέργειές της αποσκοπούν i) στη μεταφορά του παιχνιδιού στο πεδίο εκείνο όπου απολαμβάνει συγκριτικού πλεονεκτήματος, δηλαδή το στρατιωτικό. ii) Στον εκφοβισμό των εταιρειών (όχι τόσο για τον Ονασαγόρα, αλλά για τα κοιτάσματα που θα αναπτυχθούν μελλοντικά). iii) Στην εμπέδωση στη διεθνή κοινότητα της αντίληψης ότι το πρόβλημα θα λυθεί μέσω μιας διαδικασίας πάρε-δώσε, η οποία στο τέλος της ημέρας θα αμφισβητήσει την κυριαρχία της ΚΔ στην ΑΟΖ της. Με την εμπειρία της μίνι κρίσης του 2011 πίσω της (βλέπε Μιχάλης Κοντός, «Η Μίνι Κρίση του Σεπτεμβρίου του 2011: Συγκριτική Αποτίμηση των Συντελεστών Ισχύος της Τουρκίας και της Κυπριακής Δημοκρατίας», Εθνική Φρουρά και Ιστορία 31 [2013]: 18-25) η ΚΔ είχε υπόψη της το ενδεχόμενο να έχουμε αυτή την εξέλιξη και έχει ένα καλό παράδειγμα επιτυχούς αντιμετώπισης παρόμοιων καταστάσεων. Ένα βασικό στοιχείο θα πρέπει να καθοδηγεί τη στρατηγική μας σκέψη: ο σεβασμός στο διεθνές δίκαιο και δη στο δίκαιο της θάλασσας και στη σχετική συνθήκη, η οποία υπεγράφη το 1982 μετά από πολυμερείς διαπραγματεύσεις δέκα χρόνων, είναι προς το συμφέρον της διεθνούς κοινότητας. Εκείνοι που την υπέγραψαν δεν θα ήθελαν να τη δουν να υποβαθμίζεται χάριν των ηγεμονικών αξιώσεων της Άγκυρας.

 

2) Οι ενέργειες της Τουρκίας φέρουν τη σφραγίδα της συντριπτικής της ναυτικής υπεροπλίας στα πλαίσια της κυπρο-τουρκικής εξίσωσης ισχύος. Η παρουσία τουρκικών πλωτών πολεμικών και ερευνητικών μέσων στην κυπριακή ΑΟΖ στηρίζεται στην έμμεση απειλή κλιμάκωσης της κρίσης σε περίπτωση που η ΚΔ δεν υποχωρήσει. Είναι αστείο να θεωρεί κανείς ότι μπορεί η ΚΔ με ίδια μέσα να αντιμετωπίσει στρατιωτικά την Τουρκία. Εν τούτοις, η τουρκική τακτική έχει μία αδυναμία: ο βαθμός αξιοπιστίας μιας στρατιωτικής απειλής είναι συνάρτηση του βαθμού ετοιμότητας για την πραγματοποίησή της. Αν η Τουρκία είναι διατεθειμένη π.χ. να βυθίσει κάποιο πλοίο της (κρατικής) ιταλικής εταιρείας ΕΝΙ ή την ίδια την πλατφόρμα, τότε θα επιμείνει μέχρι τέλους και δεν θα υποχωρήσει. Αν όμως οι κυβερνώντες στην Άγκυρα έχουν συναίσθηση του κόστους μιας τέτοιας ενέργειας (και συνήθως διέπονται από απόλυτο ορθολογισμό) τότε η τουρκική απειλή έχει όρια, άρα και σοβαρά σημεία αδυναμίας. Στον προσδιορισμό του ενδεχόμενου κόστους πιθανής χρήσης βίας για την Τουρκία σημαντικό ρόλο παίζει η προαναφερθείσα στάση της διεθνούς κοινότητας και το κοινό συμφέρον για σεβασμό της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας.

 

3) Και δυο λόγια για τον εσωτερικό πολιτικό διάλογο: η δημόσια συζήτηση γύρω από τον στρατηγικό προσανατολισμό της ΚΔ δίδει μερικές φορές την εντύπωση ότι συζητάμε με όρους Ελλάδας των αρχών του 19ου αιώνα, όταν στην πολιτική ζωή της χώρας κυριαρχούσαν το Αγγλικό Κόμμα, το Γαλλικό Κόμμα και το Ρωσικό Κόμμα. Όταν δηλαδή οι πολιτικοί αναζητούσαν ηθελημένες εξαρτήσεις από τις μεγάλες δυνάμεις και σε αυτό το πλαίσιο προσάρμοζαν τις πολιτικές τους θέσεις. Δεν είναι όμως αυτό το επιθυμητό πλαίσιο αντίληψης των στρατηγικών αναγκών της ΚΔ. Η ΚΔ δεν χρειάζεται κηδεμόνες στη βάση κοινών αντιλήψεων, αλλά εταίρους στη βάση κοινών συμφερόντων, χωρίς ιδεολογικές μεταβλητές οι οποίες περιορίζουν τον ορθολογισμό της εξωτερικής πολιτικής (βλέπε π.χ. το αρνητικό παράδειγμα της πολιτικής Ομπάμα στην Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή). Κατά συνέπεια, η συζήτηση σχετικά με το καλάθι στο οποίο θα πρέπει να βάλουμε τα αυγά μας θα πρέπει να μετατραπεί σε μία συζήτηση για το βαθμό σύγκλισης των συμφερόντων μας με την Α ή τη Β δύναμη. Το ζητούμενο θα πρέπει να είναι το πώς μπορεί αυτές οι συγκλίσεις να επιδράσουν ως πολλαπλασιαστές της κυπριακής ισχύος, στα πλαίσια μιας σύνθετης (και όχι μονοδιάστατης) αντίληψης των διεθνών σχέσεων και του διεθνούς συστήματος.