Δρ. Νίκος Παναγιωτίδης: Επικεφαλής ΓΕΩΠΑΜΕ

Η στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας στον Συριακό Εμφύλιο υπέρ του Μπασάρ Αλ Άσαντ υπογραμμίζει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι η Συρία αποτελεί «στρατηγικό κεφάλαιο» για τη Μόσχα, το οποίο δεν είναι διατεθειμένη να εγκαταλείψει. Ως γνωστόν η Συρία φιλοξενεί τη ρωσική βάση στην πόλη Ταρτούς. Η Ρωσία έχει απωλέσει όλες τις βάσεις της στα όρια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και αλλού, με εξαίρεση την Ταρτούς στη Συρία. Η συριακή βάση αποτελεί το τελευταίο προπύργιο που έχει απομείνει στη Ρωσία για να ασκεί επιρροή στον γεωπολιτικό άξονα Μέση Ανατολή – Ανατολική Μεσόγειος. Εκεί μπορούν να ελλιμενίζονται και να εφοδιάζονται τα πλοία του στόλου της Μαύρης Θάλασσας, ενώ λόγω των βαθέων υδάτων στην περιοχή αυτή μπορούν να σταθμεύουν ακόμη και πυρηνικά υποβρύχια.

Η βάση στην Ταρτούς λοιπόν είναι η πιο σημαντική για τη Μόσχα μετά από αυτήν στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας, που αποτελεί την κύρια ρωσική ναυτική βάση. Αποτελεί διαχρονική σταθερά της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής η κάθοδος στα «θερμά ύδατα» της Μεσογείου, στην περίμετρο της Ευρασίας δηλαδή. Την ίδια ώρα αποτελεί σταθερά της αγγλοσαξονικής γεωπολιτικής η ανάσχεση της Ρωσίας στην Ευρασία και η αποτροπή ανάδυσης ηγεμονικής δύναμης στη Ευρασία και πέριξ αυτής. Η στροφή της Ουκρανίας προς τη Δύση σε μια περιοχή που βρίσκεται στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας όξυνε το δίλημμα ασφαλείας για τη Μόσχα και πυροδότησε την ουκρανική κρίση. Με όρους γεωπολιτικής διαμορφώθηκαν δυο συγκρουόμενα συμφέροντα για τις δυο Μεγάλες Δυνάμεις, και συνεπώς διιστάμενες υψηλές στρατηγικές.

Η ρωσική εξωτερική πολιτική όπως διαμορφώνεται τα τελευταία 16 χρόνια επί Πούτιν επιχειρεί την αναβίωση της ρωσικής ισχύος σε πλανητική κλίμακα. Η σύγχρονη γεωπολιτική ανάλυση λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη την τεράστια σημασία για τις Μεγάλες Δυνάμεις των θαλάσσιων επικοινωνιών για στρατιωτικούς, αλλά και οικονομικούς σκοπούς. Σύμφωνα με το ρωσικό ναυτικό δόγμα που εγκρίθηκε το 2001, το Κρεμλίνο επιδιώκει «επαρκή ναυτική παρουσία» στην Αν. Μεσόγειο με σκοπό να επιδιωχθεί πολιτική και στρατιωτική σταθερότητα στη Μεσόγειο.

Η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία αποτελεί επίδειξη ισχύος με πολλούς αποδέκτες, και με κύριο μήνυμα ότι δεν επιτρέπει να αγνοούνται τα συμφέροντά της.Συνεπώς η επιβίωση του Άσαντ ή κάποιου φιλικού προς την Μόσχα καθεστώτος πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Σε περιφερειακό επίπεδο, η ρωσική εμπλοκή στη Συρία ανατρέπει στους τουρκικούς σχεδιασμούς για τη δημιουργία μιας ασφαλούς ζώνης εντός της Βορείας Συρίας, η οποία, όπως προπαγανδίζει η Άγκυρα, έχει ως στόχο τη συγκέντρωση και προστασία προσφύγων. Κανείς φυσικά δεν υιοθετεί το τουρκικό επιχείρημα αφού όλοι γνωρίζουν ότι οι τουρκικοί στόχοι είναι η αποτροπή της εμβάθυνσης της κουρδικής αυτονομίας στη Βόρεια Συρία. Η δημιουργία ασφαλούς ζώνης στα τουρκοσυριακά σύνορα όμως προϋποθέτει και τη συνέχιση της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων που η Άγκυρα επέβαλε μονομερώς το 2012, όταν είχε καταρριφθεί τουρκικό αεροπλάνο από τους αντικαθεστωτικούς. Η ρωσική επέμβαση στη Συρία έχει καταστήσει ατελέσφορη αυτήν τη ζώνη, αφού στην περιοχή θα υπερίπτανται ρωσικά μαχητικά.

Με άλλα λόγια, δημιουργείται στη Συρία ένα ιδιόμορφο γεωπολιτικό παίγνιο όπου η Ρωσία επιδιώκει την υπεράσπιση του Άσαντ και την παραμονή του στην εξουσία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες την ανατροπή του χωρίς ωστόσο να μπορούν να κάνουν και πολλά πλέον μετά τη ρωσική επέμβαση. Τέλος, η Τουρκία πρέπει να αλλάξει ρότα όσον φορά τους σχεδιασμούς της. Για ακόμη μια φορά οι ΗΠΑ, η Τουρκία και οι σύμμαχοί τους είναι παγιδευμένοι σε γεγονότα που δεν μπορούν να ελέγξουν, αλλά πρέπει να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις για το πώς θα δράσουν από εδώ και έπειτα σε μια προσπάθεια προαγωγής των συμφερόντων τους.