Δρ. Νίκος Παναγιωτίδης: Διευθυντής ΓΕΩΠΑΜΕ

Η απόφαση των Βρετανών για αποχώρηση της χώρας τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί καίριο πλήγμα στις φιλελεύθερες ιδέες για δημιουργία μια υπερεθνικής ευρωπαϊκής τάξης όπου θα επικρατεί η οικονομική αλληλεξάρτηση και το υπερεθνικό συμφέρον της Ένωσης. Όπως διαφάνηκε από την εξέλιξη των γεγονότων, τα κράτη –ιδιαίτερα τα πιο ισχυρά– είναι εμποτισμένα με εγωιστικά συμφέροντα που αναλόγως των συγκυριών είναι έτοιμα να τα ακολουθήσουν.

Ελάχιστα κόπτονται για αλτρουιστικά και υπερθνικά ιδεώδη, ιδίως όταν αυτά συγκρούονται με τα εθνικά τους συμφέροντα.

Αυτή η προϊούσα υπονόμευση της φιλελεύθερης σχολής σκέψης από τα ίδια τα γεγονότα άρχισε τη δεκαετία του 1990 και συνεχίστηκε και μετέπειτα όταν οι ηγεμονικές επεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών σε Αφγανιστάν, Ιράκ και Λιβύη, με στόχο την εξάπλωση της δημοκρατίας σε διδακτορικά καθεστώτα, απέτυχαν παταγωδώς. Αυτά τα καθεστώτα όχι μόνο δεν έγιναν δημοκρατικά, αλλά βαθμηδόν οδηγήθηκαν στην αναρχία και στο χάος υποβοηθώντας την εκκόλαψη της διεθνιστικής ισλαμικής τρομοκρατίας. Με άλλα λόγια, αποτέλεσαν τη μήτρα απ’ όπου γεννήθηκε το Ισλαμικό Κράτος (Ιρακ), το οποίο κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου εξαπλώθηκε στη γειτονική Συρία.

Στη δε Αίγυπτο η μετάβαση στη «δημοκρατία της κάλπης» οδήγησε προς τον ισλαμισμό και στο πολιτικό Ισλάμ, το οποίο ακολούθως εκδιώχθηκε κακήν κακώς από την ίδια ιδιότυπη στρατιωτική δικτατορία που είχε διαδεχθεί. Η παταγώδης αποτυχία του φιλελευθερισμού ανέδειξε για ακόμη μια φορά την υπεροχή του ρεαλισμού ως του κυρίαρχου ρεύματος στις διεθνείς σχέσεις. Οι ιστορικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή –και όχι μόνο– κατέδειξαν ότι η υπόθεση του έξωθεν εκδημοκρατισμού αυταρχικών καθεστώτων μέσω φιλελεύθερων ιδεολογημάτων, όπως της «δημοκρατικής ειρήνης» ή της «οικονομικής αλληλεξάρτησης», είναι μια χίμαιρα.

Με το να ρίξεις λίγες –ή πολλές– βόμβες, να φτιάξεις ένα σύνταγμα και να οργανώσεις πολιτικά κόμματα δεν σημαίνει ότι το πείραμα θα πετύχει, αν οι ίδιοι οι πολίτες αυτών των κρατών αδυνατούν ή δεν θέλουν να ενστερνιστούν τα φιλελεύθερα ιδεώδη.

Η διεθνής τάξη που επικρατεί θα ήταν σαφώς καλύτερη αν επικρατούσαν οι ρεαλιστικές αρχές στα δυο μεγάλα πολιτικά κόμματα στις Ηνωμένες Πολιτείες, και όχι ο ουιλσονιανός παρεμβατικός ιδεαλισμός που ευθύνεται εν πολλοίς για τη στρατηγική αστάθεια που επικρατεί στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και αλλού. Η εισβολή στο Ιράκ το 2003, με τις ευλογίες των νεοσυντηρητικών της κυβέρνησης Μπους του νεότερου, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί με αποτέλεσμα η επιρροή του Ισλαμικού Κράτους να ήταν σαφώς μειωμένη.

Την ίδια ώρα η αντιπαλότητα με τη Ρωσία και τα γεγονότα στην Ουκρανία δεν θα είχαν επισυμβεί εάν το ΝΑΤΟ δεν επιχειρούσε να επεκταθεί σε χώρες που βρίσκονται πέριξ αλλά και στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Ως γνωστόν, η ρεαλιστική σχολή σκέψης αντιμετωπίζει με επιφυλακτικότητα την άσκοπη επέκταση μεγάλων δυνάμεων σε περιοχές που θεωρούνται ότι ανήκουν στη σφαίρα επιρροής άλλων δυνάμεων, γιατί αυτόματα πυροδοτείται το λεγόμενο «δίλημμα ασφάλειας» που οδηγεί σε ανταγωνισμό, κούρσες εξοπλισμών και ίσως σε πόλεμο.

Συμπερασματικά, οι ηγεμονικές επεμβάσεις μεγάλων δυνάμεων ανά τον πλανήτη, οι οποίες εκπορεύονται  από τον φιλελεύθερο ιδεαλισμό ή άλλες σκοπιμότητες και δεν πραγματοποιούνται όταν διακυβέυονται ζωτικά συμφέροντα  των μεγάλων δυνάμεων- όπως θα υπαγόρευαν οι ρεαλιστικές αρχές- δεν έχουν κάνει τον πλανήτη ασφαλέστερο και τις διεθνείς σχέσεις πιο αρμονικές. Τουναντίον, έχουν οδηγήσει σε στρατηγική αστάθεια τη Μέση Ανατολή και έχουν υποβοηθήσει στην εκκόλαψη της ισλαμιστικής τρομοκρατίας που πλέον απειλεί όλους μας.