των Mark Fitzpatrick και Paulina Izewicz

Ανάμεσα στα πολλά ερωτήματα εξωτερικής πολιτικής που δημιουργεί η απροσδόκητη εκλογή του Donald Trump, είναι εάν είναι πλέον μετρημένες οι ημέρες της συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν. Αμέσως μετά, και έχοντας κατά νου την ρητορική που ακολουθήθηκε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, πολλοί έχουν διακηρύξει το επίτευγμα με την υπογραφή του Barack Obama, ως νεκρό. Όχι αμέσως, θα λέγαμε εμείς, αλλά θα χρειαστεί πολλή τύχη για να επιβιώσει την τετραετή θητεία του Trump.

Ο Trump είναι απίθανο να σκίσει το κοινό συνολικό σχέδιο δράσης (JCPOA) την πρώτη ημέρα της προεδρίας του, όπως υποστήριξαν κάποιοι αντίπαλοί του για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων ότι θα έκανε. Εάν το κάνει αυτό, θα δημιουργήσει μια κρίση με τους Ευρωπαίους συμμάχους οι οποίοι έλαβαν επίσης μέρος στη συμφωνία, και οι οποίοι πιστεύουν ότι είναι τέλεια. Και όσο και αν μπορεί κάποιος να αντιπαθεί τους όρους στους οποίους συμφώνησε ο Obama, η συμφωνία λειτουργεί καλά στο να περιορίσει την πυρηνική ικανότητα του Ιράν. Δεν υπάρχει κρίση που να χρειάζεται άμεση προσοχή.

Στη διάρκεια της εκστρατείας του, ο Trump επανειλημμένως έκανε αρνητικά, αλλά συχνά αντιφατικά σχόλια για την συμφωνία. Σε διάφορες στιγμές, την αποκάλεσε την χειρότερη συμφωνία που έχει γίνει ποτέ. Αντί αυτού, την δέχτηκε ως τετελεσμένο γεγονός και υποσχέθηκε να την “εποπτεύει” στενά. Και δήλωσε ότι θα την επαναδιαπραγματευτεί, από τις πρώτες ημέρες της προεδρίας του. Επίσης εξέφρασε ανησυχία ότι οι αμερικανικές εταιρείες ήταν τώρα οι μόνες που δεν μπορούσαν να κάνουν business με το Ιράν, ενώ όλοι οι άλλοι μπορούσαν. Πραγματικά, πολλές δηλώσεις από την εκστρατεία του Trump, αναφορικά με τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, έχουν υπάρξει το ίδιο ασαφείς και ασυνεπείς, καθιστώντας πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς ποια θα είναι τελικά η προσέγγισή του. Δεδομένης της έλλειψης εμπειρίας στην εξωτερική πολιτική, το κλειδί πιθανώς θα είναι οι διορισμοί στο υπουργικό του συμβούλιο.

Δύο από τα ονόματα που έχουν ακουστεί για τη θέση του υπουργού Εξωτερικών, έχουν διαφορετικές απόψεις. Ο Γερουσιαστής Bob Corker, πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών σχέσεων, έχει μια φήμη ως εποικοδομητικός και ακούραστος dealmaker. Διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στον νομοθετικό ελιγμό που επέτρεψε στον Obama να φέρει την JCPOA στο Κογκρέσο, χωρίς να απαιτηθεί μια θετική ψήφος για την έγκρισή της. Ο πρώην πρεσβευτής στα Ηνωμένα Έθνη, John Bolton από την πλευρά του, τάσσεται επανειλημμένως εναντίον των διαπραγματεύσεων με το Ιράν και ήταν υπέρ του να μετακινηθεί η χώρα κατευθείαν στην στρατιωτική δράση ως λύση. Η JCPOA είναι πολύ πιο πιθανό να επιβιώσει υπό τον Corker.

Καθώς πρόκειται για μια συμφωνία μεταξύ οκτώ μερών, η JCPOA δεν μπορεί έτσι εύκολα να καταργηθεί μονομερώς. Επιπλέον του Ιράν και των ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Κίνα, η Ρωσία και η ΕΕ ως ανεξάρτητος παίκτης, είναι επίσης σημαντικοί συμμετέχοντες. Όλοι έχουν ένα ισχυρό συμφέρον -πολιτικά, στρατηγικά και εμπορικά- στο να συνεχίσει η εφαρμογή και δεν θα συναινέσουν μειλίχια στο αίτημα των ΗΠΑ για επαναδιαπραγμάτευση των όρων. Εάν η JCPOA καταρρεύσει επειδή οι ΗΠΑ θα εφαρμόσουν μονομερώς νέες κυρώσεις που δεν θεωρείται ότι δικαιολογούνται από παραβίαση από την πλευρά του Ιράν, θα υπάρξει μικρή στήριξη για την πραγματική εφαρμογή των κυρώσεων βάσει της διάταξης “snap-back” της συμφωνίας. Αν και ο υπερμεγέθης ρόλος της Αμερικής στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα της δίνει ένα πλεονέκτημα στο να είναι σε θέση να επιβάλει κυρώσεις σε δεύτερο βαθμό, τέτοια μέτρα απαιτούν κάποιον βαθμό συναίνεσης από τις άλλες πλευρές. Η ΕΕ έχει κάνει χρήση νομοθεσίας στο παρελθόν που απαγορεύει σε πρόσωπα και οντότητες υπό την δικαιοδοσία της, από το να συμμορφωθούν με τις αμερικανικές κυρώσεις. Δεν είναι αδιανόητο ότι θα το έκανε ξανά σε περίπτωση μονομερούς δράσης των ΗΠΑ που δεν ήταν σαφώς δικαιολογημένη. Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ ασφαλώς θα το εξηγήσουν αυτό ση νέα κυβέρνηση.

Αντί για μια γρήγορη διάλυση, ο πραγματικός κίνδυνος για την JCPOA είναι ένας αργός θάνατος, καθώς θα τελειώνει το οξυγόνο. Όπως εξήγησε προσφάτως ο Αμερικανός διαπραγματευτής Richard Nephew, ο πρόεδρος μπορεί να αρνηθεί να υπογράψει την παράταση της άρσης ων κυρώσεων, όπως απαιτεί η συμφωνία. Και πάλι, αυτό μπορεί κάλλιστα να εξαρτάται από τους διορισμούς υπουργών στο συμβούλιο του Trump, και για να το θέσουμε αισιόδοξα, είναι αμφίβολο. Αυτό που είναι σχεδόν βέβαιο ωστόσο, είναι πως η επόμενη κυβέρνηση δεν θα κάνει καμία ενέργεια να ενθαρρύνει τις ευρωπαϊκές τράπεζες και επιχειρήσεις να αρχίσουν bussiness με το Ιράν, με τον τρόπο που το έκανε ο υπουργός Εξωτερικών, John Kerry. Δεδομένου ότι το κύριο παράπονο του Ιράν αναφορικά με την εφαρμογή της JCPOA μέχρι σήμερα ήταν ο αργός ρυθμός με τον οποίο έχουν επιστρέψει οι ξένες επιχειρήσεις στη χώρα, αυτό μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι μεγάλο ζήτημα. Οι συνεχείς προσπάθειες από το ελεγχόμενο από τους Ρεπουμπλικάνους Κογκρέσο για να εισάγει νέες κυρώσεις ή άλλους περιορισμούς, θα αποτελέσουν μία επιπρόσθετη πρόκληση. Αυτές οι προσπάθειες δεν θα αντιμετωπίζουν πλέον την απειλή ενός προεδρικού βέτο.

Αν και η οικονομία του Ιράν είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση από ό,τι πολλοί περίμεναν, η αυξανόμενη απογοήτευση του ιρανικού λαού εξαιτίας των ανεκπλήρωτων προσδοκιών, δημιουργεί δυσκολίες για τον πρόεδρο Hassan Rouhani. Η κυβέρνησή του έχει επενδύσει τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο στο να επιτευχθεί η συμφωνία -τόσο πολύ στην πραγματικότητα, που ένα εγχώριο σχέδιο οικονομικών μεταρρυθμίσεων, ονομάστηκε BARJAM 2, όπως είναι γνωστή υπό το περσικό ακρωνύμιο η JCPOA. Καθώς βρίσκεται αντιμέτωπος με νέες εκλογές τον Μάιο του 2017, ο Rouhani βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση από τους σκληροπυρηνικούς. Εάν δεν έλθουν πιο απτά αποτελέσματα από την άρση των κυρώσεων ή εάν αργήσουν να υλοποιηθούν, το Ιράν θα έχει μικρότερο κίνητρο για να εφαρμόσει τις δικές του δεσμεύσεις.

Θα πρέπει να αναμένεται ότι το Ιράν ίσως ενορχηστρώσει την απάντησή του έτσι ώστε η ευθύνη για την κατάρρευση της JCPOA να έπεφτε αλλού. Για παράδειγμα, αντί να σπεύσει να επανεγκαταστήσει τις 9.000 συσκευές φυγοκέντρισης που αφαιρέθηκαν πέρυσι, πυροδοτώντας έτσι διεθνή κατακραυγή, η Τεχεράνη θα μπορούσε να λάβει λιγότερο ορατά μέτρα, όπως να ενισχύσει την έρευνα και την εξέλιξη σε προηγμένες συσκευές φυγοκέντρισης. Μια προσπάθεια να μπει μια σφήνα μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων της θα μπορούσε να βρεθεί, εάν ο Trump ακολουθήσει κάποιες από τι άλλες ρητορικές της εκστρατείας του, όπως η δυσφήμηση του ΝΑΤΟ. Δεν θα ήταν μια νικηφόρα στρατηγική για το νέο πρόεδρο. Αλλά προς το παρόν, τα πάντα είναι ανοιχτά.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.iiss.org/en/politics%20and%20strategy/blogsections/2016-d1f9/november-b3f2/whither-the-jcpoa-under-trump-be32