Δρ.Νίκος Παναγιωτίδης:Επικεφαλής ΓΕΩΠΑΜΕ

Οι μεγαλύτερες γεωπολιτικές ανακατατάξεις που προέκυψαν στη Μέση Ανατολή από τη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη –που κατέληξε να είναι μια μεγάλη αραβική βαρυχειμωνιά– έχουν επισυμβεί στη Συρία, ένα από τα σημαντικότερα αν όχι το σημαντικότερο αραβικό κράτος στην Εγγύς Ανατολή.

Στην Αρχαιότητα η Δαμασκός υπήρξε πρωτεύουσα της πρώτης ισλαμικής δυναστείας των Ουμαγιάδων, στα μέσα του 7ου αιώνα μ.Χ., ενώ κατά τη διάρκεια του Αραβικού Ψυχρού Πολέμου (1958-1970) ήταν το κράτος που οι δυο ψυχροπολεμικές υπερδυνάμεις προσπαθούσαν να ρυμουλκήσουν στις περιφερειακές συμμαχίες τους στη Μέση Ανατολή με στόχο την επικράτησή τους στο ευρύτερο ψυχροπολεμικό πλαίσιο.

Η αμφισβήτηση της απολυταρχικής καθεστηκυίας τάξης από τους αντάρτες, η οποία είχε επιβληθεί από την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, και η εκμετάλλευση του γεγονότος αυτού από τις ΗΠΑ και άλλους περιφερειακούς δρώντες, οδήγησε στην πλήρη κατάρρευση των συριακών κρατικών δομών.

Πιο αναλυτικά, η προσπάθεια των ΗΠΑ, της Τουρκίας, του Ισραήλ, της Σ. Αραβίας, του Κατάρ κ.ά. να υπονομεύσουν τον σιιτικό άξονα Ιραν-Συρία-Χεζμπολάχ οδήγησε στην καταστροφή του συριακού κράτους.

Κατά τραγική ειρωνεία, αυτές οι δυνάμεις που προαναφέραμε υπονόμευσαν με τους σχεδιασμούς τους και τη δική τους θέση, αφού οι ενέργειες ή οι παραλείψεις τους οδήγησαν στη γένεση του Ισλαμικού Κράτους, ενώ το Ιράν επέστρεψε στη γεωπολιτική και γεωοικονομική αρχιτεκτονική της Μέσης Ανατολής.

Ουδείς ανέμενε ότι η αυτοπυρπόληση ενός μικροπωλητή στην Τυνησία στις 17 Δεκεμβρίου 2010 θα οδηγούσε στη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη, αλλά, ακόμα χειρότερα, ότι θα κατέστρεφε το συριακό κράτος.

Η εξέγερση στη Συρία που άρχισε τον Μάρτιο του 2011 μετρά πάνω από 400.000 νεκρούς, οι οποίοι ξεπερνούν σε αριθμό τα θύματα από τον μακροβιότερο διακρατικό πόλέμο του 20ού αιώνα στη Μέση Ανατολή, μεταξύ Ιράν-Ιράκ (1980-1988).

Το συριακό κράτος έχει κατακερματιστεί σε μίνι κρατίδια, με τους Αλαουίτες του Άσαντ να ελέγχουν την παραλιακή Συρία (Αλαουιστάν), το Ισλαμικό Κράτος να έχει επιβάλει την παρουσία του σε μεγάλες περιοχές στην κεντρική Συρία, ενώ η λεγόμενη μετριοπαθής αντιπολίτευση βρίσκεται μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των τζιχαντιστών του ISIS.

Την ίδια ώρα, οι Κούρδοι της Βόρειας Συρίας πασχίζουν να ενώσουν τα τρία καντόνια που διοικούν, διευρύνοντας την αυτονομία τους στη χώρα.

Οι Κούρδοι της Συρίας αποτελούν μια αξιόμαχη δύναμη στη Συρία που μάχεται εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (βλ. απελευθέρωση Κομπάνι). Τα σχέδιά τους στη Βόρεια Συρία (Ροζάβα) αντιμετωπίζονται με εχθρότητα τόσο από την Τουρκία όσο και από το συριακό καθεστώς, αφού ο Άσαντ θεωρεί πως οι σχεδιασμοί τους αποτελούν υπονόμευση της συριακής κρατικής κυριαρχίας. Πριν από μερικές μέρες σημειώθηκαν συγκρούσεις μεταξύ των Κούρδων και των κυβερνητικών δυνάμεων.

Με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, η de jure διάλυση του συριακού κράτους είναι αναπόφευκτη, αφού de facto έχει επισυμβεί επί του εδάφους. Το status quo ante είναι αδύνατο να επανέλθει.

Η ομοσπονδιοποίηση της Συρίας φαντάζει θετικό σενάριο για το αραβικό κράτος –αν και είναι απορίας άξιον πως θα επιβληθεί στις επιμέρους συνιστώσες της Συρίας οι οποίες δεν συναινούν–, ενώ η διαιώνιση κάποιου είδους σφαιρών επιρροής το πιο πιθανό σενάριο.

Όπως έχουμε αναφέρει και πιο πάνω η Συρία δεν είναι τυχαίο κράτος στην Εγγύς Ανατολή, και συνεπώς η σταθεροποίηση του συσχετισμού δυνάμεων στο εσωτερικό της ενδεχομένως να προκαλέσει ευρύτερες περιφερειακές αλλά και παγκόσμιες ανακατατάξεις.